Τρεις πλατείες σε ένα… παλιό στρατόπεδο που δίνει τη θέση στο πράσινο, φιλοδοξώντας να «προικοδοτήσει» στη δυτική Θεσσαλονίκη και στην πόλη ολόκληρη το πρώτο Μητροπολιτικό Πάρκο. Τρεις πλατείες που θα διαμορφωθούν πέριξ των καταπράσινων διαδρομών στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά και όπου ο επισκέπτης θα μπορεί να ζήσει την ιστορία μέσα από τη μνήμη, να απολαύσει θέαμα και περιπέτεια.
Σε αυτές τις θεματικές, τη «Μνήμη», το «Θέαμα» και την «Περιπέτεια» είναι βασισμένο το project για τη διαμόρφωση των διακριτών ελεύθερων χώρων – πλατειών στο Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά, το οποίο θα αρχίσει να παίρνει «σάρκα και οστά», αμέσως μετά την ανάπλαση των κοινόχρηστων χώρων πρασίνου που πρόκειται να δοθούν προς χρήση του κοινού σε ένα χρόνο από σήμερα.
Το στοίχημα για τη μεταμόρφωση του πρώην στρατοπέδου σε Μητροπολιτικό Πάρκο φαίνεται να κερδίζει ο οικείος δήμος, καθώς τα έργα διαμόρφωσης πρασίνου είναι σε πλήρη εξέλιξη, ενώ παίρνει πλέον και τα εύσημα για την ολοκλήρωση του ανοικτού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που αφορούσε στη διαμόρφωση διακριτών ελεύθερων χώρων, καθώς τρεις από τις προτάσεις που κατατέθηκαν έλαβαν το πρώτο βραβείο.
Ειδικότερα, οι τρεις προτάσεις απέσπασαν τα αντίστοιχα πρώτα βραβεία στον επαναληπτικό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσχεδίων για τη διαμόρφωση των τριών κομβικών πλατειών μέσα στο χώρο του πρώην στρατοπέδου, όπως προβλέπεται από την κύρια μελέτη. Ο διαγωνισμός είχε αρχικά προκηρυχθεί τον Απρίλιο του 2021, πήραν μέρος 5 έγκυρες συμμετοχές, κηρύχθηκε άγονος και με τη νέα απόφαση του 2022 εγκρίθηκε η επανάληψη της διαδικασίας.
Ανάδειξη της πολιτιστικής ταυτότητας
Ο διαγωνισμός εστίασε στην αρχιτεκτονική σκέψη στην προστασία της ιστορικής φυσιογνωμίας του πρώην στρατοπέδου και στην ενίσχυση της κοινωνικής μνήμης, και στον τρόπο ανάδειξης της πολιτισμικής ταυτότητας του υπό διαμόρφωση πάρκου.
Τα βραβεία που έλαβαν τρεις από τις προτάσεις για τη διαμόρφωση των πλατειών αποτελούν επιβράβευση της προσπάθειας της δημοτικής αρχής να τρέξει το έργο, το οποίο στήριξε οικονομικά η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. «Στόχος αυτής της προσπάθειας των μελετητικών ομάδων με τους αρχιτέκτονες που συμμετείχαν στο διαγωνισμό για τη διαμόρφωση διακριτών ελεύθερων χώρων στο Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά, ήταν να προκύψει ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα υψηλής ποιοτικής στάθμης στη μεγάλη αναπτυξιακή παρέμβαση της δυτικής Θεσσαλονίκης και να εμπλουτιστούν οι προγραμματιζόμενες παρεμβάσεις και η προσπάθεια συγκρότησης της ιδιαίτερης ταυτότητας του τόπου» αναφέρει χαρακτηριστικά ο δήμαρχος Παύλου Μελά Δημήτρης Δεμουρτζίδης.
Σύμφωνα πάντως με τους υπευθύνους του έργου επόμενο βήμα είναι αναζήτηση χρηματοδοτικών πηγών, εντός εύλογου χρονικού διαστήματος για την εκπόνηση των μελετών και την ανάθεση των έργων στις βραβευθέντες μελετητικές ομάδες.
Πλατεία «Μνήμη»: Ιστορία γεμάτη πολέμους και προσφυγιά
Συνολικά η περιοχή παρέμβασης, αφορά έκταση του πάρκου επιφάνειας 62.061 τ.μ., ενώ η περιοχή 1 «Η Μνήμη» έκτασης 43.061 τ.μ., περιλαμβάνει τα δύο ιστορικά κτίρια στρατωνισμού Α1 και Α2. Σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες στο τμήμα αυτό, εμφατική είναι η παρουσία των δύο ιστορικών κτιρίων στρατωνισμού Α1 και Α2 του πρώην στρατοπέδου, που αποτελεί σήμερα ένα ζωντανό κομμάτι μίας ιστορίας γεμάτη πολέμους, συγκρούσεις, προσφυγιά, διωγμούς και εκτελέσεις,
Η πρόταση της μελετητικής ομάδας με τους αρχιτέκτονες Σοφοκλή Κωτσόπουλο, Εμμανουήλ Νικηφόρο, Ιορδάνη Σιναμίδη, Ειρήνη Τζηρίνη και εξωτερικό συνεργάτη τον Λεωνίδα Τσομπόλη έλαβε το πρώτο βραβείο και σύμφωνα με την επιτροπή αξιολόγησης πρόκειται για μια καλοσχεδιασμένη επίλυση που περιλαμβάνει τα δύο κτίρια και τα αναδεικνύει ως εμβληματικό τοπόσημο της πλατείας.
«Συνομιλεί μαζί τους, ως έμφαση στη ‘Μνήμη’, ικανοποιώντας ένα από τα βασικά ζητούμενα του διαγωνισμού. Ο αστικός χαρακτήρας της πρότασης και η ρεαλιστικότητα υλοποίησής της είναι τα δύο σημαντικότερα στοιχεία αυτής. Αντιμετωπίζει την πλατεία ως ένα σύνολο και χρησιμοποιεί τις φυγές των κτιρίων και των κεντρικών διαδρομών με αξιόλογο τρόπο. Η αξιοποίηση των χαράξεων των κτιρίων λειτουργεί δημιουργώντας ένα οργανωμένο και κατανοητό σχέδιο που μεριμνά για τις εισόδους και τις προσβάσεις των κτιρίων» αναφέρεται στα σχόλια της επιτροπής.
Πολύ ενδιαφέρουσα βρήκε τη δημιουργία μιας ζώνης πρασίνου με πιο μαλακά υλικά σεβόμενη το υπάρχων φυτικό υλικό της Α’ φάσης του Μητροπολιτικού Πάρκου, που αν και μπορεί να φαίνεται ως διάσπαση του χώρου λειτουργεί εν τέλει θετικά, καθώς δημιουργεί μια όαση πρασίνου και αναψυχής για τους επισκέπτες ενσωματώνοντας τοπικά τις χαράξεις του ευρύτερου καννάβου.
Το «Θέαμα» στο… ξέφωτο
Η δεύτερη περιοχή που θα γίνει πλατεία και φέρει την ονομασία «Το Θέαμα» (7.500 τ.μ.), αφορά σε ένα ξέφωτο στο βόρειο τμήμα του πάρκου και τοποθετείται στο εσωτερικό του πλέον πυκνοφυτεμένου τμήματός του, μακριά από τις μεγάλες οδικές αρτηρίες.
Η πρόταση της μελετητικής ομάδας με τους αρχιτέκτονες Παναγιώτα Καραμανέα, Θανάση Πολυζωίδη και εξωτερικό συνεργάτη την Σοφία Πρίφτη πήρε και αυτή το πρώτο βραβείο. Ο σχεδιασμός, όπως εκτιμά η επιτροπή, εκμεταλλεύεται το φυσικό ανάγλυφο, ενώ η χάραξη και η χωροθέτηση των κερκίδων αγκαλιάζει την όλη διάταξη. Η επιλογή του υλικού για τις κερκίδες, από ανακυκλωμένη αποσυρθείσα ξυλεία σιδηροδρομικών τροχιών και ο τρόπος τοποθέτησής τους, είναι πρωτότυπη και σύμφωνη με τα ζητούμενα για την περιοχή του «Θεάματος», καθώς σέβεται απόλυτα το φυσικό περιβάλλον, αφήνοντας το ελάχιστο ενεργειακό αποτύπωμα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο κεντρικός χώρος και η πρόταση διαφορετικών διατάξεων της σκηνής και των καθιστικών ως μετακινούμενων στοιχείων, καθώς προσφέρεται ευελιξία στα διάφορα δρώμενα που δύναται να πραγματοποιηθούν. Πολύ έξυπνη και πρωτότυπη είναι η χρησιμοποίηση νέων ψηφιακών τεχνολογιών για τις προβολές και η συμμετοχή της φύσης και του τοπίου ως ζωντανού και διαδραστικού καμβά στα θεάματα. Σημαντική είναι και η πρόβλεψη της χωροθέτησης ζώνης για τις υποστηρικτικές ανάγκες του χώρου ανάμεσα στα δέντρα.
«Η Περιπέτεια»
Η τρίτη πλατεία έκτασης 11.500 τ.μ., πλησίον της οδού Δαβάκη, είναι μία περιοχή, η οποία βρίσκεται σε κομβικό σημείο, αναπτύσσεται στη νοτιοανατολική πλευρά του πρώην στρατοπέδου, με σχετικά έντονες υψομετρικές διαφορές και σε εγγύτητα με τρία κτίρια τα οποία πρόκειται να φιλοξενήσουν χρήσεις αναψυχής και δημιουργικής απασχόλησης καθώς και βοηθητικές χρήσεις εξυπηρέτησης κοινού.
Η πρόταση, που πήρε και αυτή το πρώτο βραβείο, ανήκει στην μελετητική ομάδα με τους αρχιτέκτονες Παναγιώτα Καραμανέα, Θανάση Πολυζωίδη. Η επιτροπή έκρινε ότι πρόκειται για έναν εξαιρετικό σχεδιασμό, ο οποίος εκμεταλλεύεται το φυσικό ανάγλυφο και γενικότερα το φυσικό τοπίο, εντάσσοντας την «Περιπέτεια» σε όλη τη διαθέσιμη έκταση.
Σημειώνει ότι διαμορφώνονται διαφορετικά σημεία διάδρασης και παιχνιδιού που στόχο έχουν τη βιωματική εμπειρία μέσα στο υφιστάμενο περιβάλλον. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συμπερίληψη της ένταξης του περιβάλλοντος χώρου γύρω από τα κτίρια στη λογική της περιπέτειας, όπου προβλέπονται διαδραστικά παιχνίδια. Η κορύφωση του σχεδιασμού βρίσκεται στο υδάτινο στοιχείο με ανακυκλούμενο νερό, το οποίο δημιουργεί διαφορετικές ποιότητες και εναρμονίζεται με το ανάγλυφο συνομιλώντας μαζί του. Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι κατασκευές από φυσικά υλικά, κορμούς και ξύλα στο ανατολικό τμήμα, καθώς και ο πύργος παρατήρησης. Όλα τα στοιχεία εξυπηρετούν την έννοια της περιπέτειας, καθώς προσφέρουν ευελιξία και δίνουν τη δυνατότητα στο χρήστη να φανταστεί και να ζήσει την περιπέτεια όπως ο ίδιος την αντιλαμβάνεται.
Οι ομάδες που απέσπασαν τα βραβεία
Η μελετητική ομάδα με τους αρχιτέκτονες Παναγιώτα Καραμανέα, Θανάση Πολυζωίδη και εξωτερικό συνεργάτη την Σοφία Πρίφτη, πέρα από το 1ο Βραβείο στην περιοχή «Το Θέαμα» και από το 1ο Βραβείο στην περιοχή «Η Περιπέτεια», επιλέχθηκε για το 2ο Βραβείο στην περιοχή «Η Μνήμη».
Η μελετητική ομάδα με τους αρχιτέκτονες Σοφοκλή Κωτσόπουλο, Εμμανουήλ Νικηφόρο, Ιορδάνη Σιναμίδη, Ειρήνη Τζηρίνη και εξωτερικό συνεργάτη τον Λεωνίδα Τσομπόλη, πέρα από το 1ο Βραβείο στην περιοχή «Η Μνήμη», επιλέχθηκε για το 2ο Βραβείο στην περιοχή «Το Θέαμα» και για το 3ο Βραβείο στην περιοχή «Η Περιπέτεια».
Η μελετητική ομάδα με τους αρχιτέκτονες Δήμητρα Βρέντα, Γεωργία Δράμπαλου, Σπυριδούλα Δρίβα επιλέχθηκε για το 3ο Βραβείο στην περιοχή «Το Θέαμα».
Τα δυο νέα μουσεία
Σε καλό δρόμο βρίσκονται και οι διαδικασίες για τη μετατροπή των δύο κτιρίων που θα στεγάσουν το μουσείο Εθνικής Αντίστασης και το μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού, ενώ ήδη εξασφαλίστηκε και η χρηματοδότηση για τις μελέτες των οκτώ ακόμη κτιρίων που θα στεγάσουν δράσεις πολιτισμού και υπηρεσίες του δήμου Παύλου Μελά.
Ειδικότερα πρόκειται για το κτίριο Α2 με πρόσοψη επί της οδού Λαγκαδά, που είναι το ένα από τα δύο μεγάλα ιστορικά κτιριακά συγκροτήματα, τα οποία βρίσκονται μέσα στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά (το άλλο είναι το Α3). Σε αυτό θα στεγαστούν επίσης το νέο δημαρχείο, ενώ θα διαμορφωθούν χώροι για δράσεις πολιτισμού και ψυχαγωγίας.
Το δεύτερο κτίριο είναι το Β1 και το Β2 που θα στεγάσουν την ιστορία του Προσφυγικού Ελληνισμού, ενώ εκπονείται σχετική μελέτη για την αποκατάσταση του κτιρίου Δ, το οποίο θα αξιοποιηθεί ως χώρος βοηθητικών εγκαταστάσεων του βασικού κτιρίου που υπάρχει εντός του πρώην στρατοπέδου.
Το κτίριο Α2 που προορίζεται για μουσείο Εθνικής Αντίστασης βρίσκεται στην τελική ευθεία, καθώς μετά το διαγωνισμό που προκηρύχθηκε βγήκε προσωρινός ανάδοχος, ενώ συνολικά το έργο έχει διασφαλισμένη χρηματοδότηση.
