Σε μια τομή στο πεδίο της προστασίας της ανηλικότητας προχώρησε το ΚΕΣΑΘΕΑ (Κεντρικό Επιστημονικό Συμβούλιο για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Θυματοποίησης και της Εγκληματικότητας των Ανηλίκων) όταν επιχείρησε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη λειτουργία των Σπιτιών του Παιδιού. Ωστόσο, τα Αυτοτελή Γραφεία Προστασίας Ανηλίκων Θυμάτων – «Σπίτι του Παιδιού» δεν κατάφεραν μέχρι σήμερα να ανοίξουν τις πόρτες τους.
Η προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού στην Ελλάδα βρίσκεται αδιαμφισβήτητα σε ένα εμβρυακό στάδιο. Ανήλικοι που έρχονται αντιμέτωποι με τη σεξουαλική κακοποίηση παραμένουν συχνά σε ένα νοσηρό οικογενειακό περιβάλλον, τα στόματα των εμπλεκόμενων ερμητικά κλειστά και η κοινωνία σε πολλές περιπτώσεις στρέφει το βλέμμα της αλλού.
Στις ειδήσεις συχνά πρωταγωνιστούν υποθέσεις παιδιών που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Στο σενάριο που αυτές αποκαλύπτονται και βλέπουν το φως, πώς προστατεύεται το μοναδικό θύμα της υπόθεσης;
Η 10χρονη στη Θεσσαλονίκη και τα θύματα της υπόθεσης Σειραγάκη
Πρόσφατα γίναμε όλοι μάρτυρες στην υπόθεση της 10χρονης από τη Θεσσαλονίκη. Το μικρό κορίτσι απήχθη από γνωστό πρόσωπο της οικογένειάς της, ναρκώθηκε και υπέστη τη σεξουαλική ασέλγεια. Η διάσταση που πήρε η ιστορία ανάγκασε την απαγωγέα να απελευθερώσει τη Μαρκέλλα. Ωστόσο, κάπου εκεί δεν σταμάτησε το μαρτύριο της αλλά συνεχίστηκε σημειώνοντας αρκετές ώρες σε ένα κρεβάτι του νοσοκομείου παρουσία ανθρώπων της αστυνομίας, που ακολουθώντας τη δική τους μεθοδολογία, επιχειρούσαν να πάρουν κατάθεση από την ανήλικη.
Αντίστοιχη ήταν και η υπόθεση του παιδεραστή στο Ρέθυμνο. Πλήθος ανήλικων αγοριών είχαν πέσει θύματα του προπονητή μπάσκετ. Μέχρι τη διαλεύκανση της υπόθεσης και την επιβολή των ισοβίων στον βιαστή ανηλίκων, τα παιδιά κλήθηκαν ουκ ολίγες φορές να καταθέσουν αναβιώνοντας τις τραυματικές στιγμές στα χέρια του.
Στην κατά τα άλλα σύγχρονη Ελλάδα, το ανήλικο θύμα καταθέτει την τραυματική εμπειρία του κατά μέσο όρο 14 φορές μέχρι να αποδοθεί δικαιοσύνη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο κίνδυνος του αυτοτραυματισμού, της διαμόρφωσης εσφαλμένης δικανικής κρίσης και της απομάκρυνση από την εύρεση της ουσιαστικής αλήθειας να είναι μεγάλος.
Προανάκριση, κύρια ανάκριση, ακροαματική διαδικασία, πραγματογνωμοσύνη, ιατροδικαστική εξέταση, συνθέτουν ένα τρομακτικό και καφκικό σκηνικό με πρωταγωνιστή τον ανυποψίαστο, για όσα λαμβάνουν χώρα, ανήλικο. Πρόκειται για μια εξαιρετικά δυσχερή και συνάμα επώδυνη διαδικασία.
Το εγχείρημα του ΚΕΣΑΘΕΑ
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω το ΚΕΣΑΘΕΑ θεσμοθέτησε – σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής, και τη Γενική Γραμματεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων- τη δομή Αυτοτελή Γραφεία Προστασίας Ανηλίκων Θυμάτων – «Σπίτι του Παιδιού» Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Πειραιά, Πατρών και Ηρακλείου. Παράλληλα συνέταξε το πρώτο στη δική μας έννομη τάξη πρωτόκολλο δικανικής συνέντευξης ανήλικων θυμάτων και επέλεξε με τη διαδικασία της κινητικότητας το επιστημονικό προσωπικό (10 επιστήμονες) που θα στελεχώσει τις δομές. Με χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος εκπαίδευσε το σύνολο των ψυχολόγων στο καλύτερο διεθνές κέντρο εκπαίδευσης σε θέματα δικανικής εξέτασης στις ΗΠΑ («The National Children’s Advocacy Center – Training Center” Huntsville – Alabama/USA) ενώ έπειτα από σχετική έρευνα μίσθωσε τα κατάλληλες δομές προς στέγαση.
Και ενώ είναι όλα έτοιμα και στελεχωμένα τον τελευταίο ενάμισι χρόνο όχι μόνο δεν υπάρχει καμία πρόοδος αλλά η λειτουργία των δομών έχει κυριολεκτικά παγώσει. Σήμερα, παρά την υπαγωγή των Σπιτιών του Παιδιού στη Γενική Διεύθυνση Διοίκησης Δικαιοσύνης, Διεθνών Νομικών Σχέσεων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και παρά την ενδελεχή ενημέρωση του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, δεν έχει γίνει καμία απολύτως πρόοδος σε ένα έργο που παραδόθηκε σχεδόν έτοιμο.
Επενέβη ο Συνήγορος του Πολίτη
Στα πλαίσια της παραπάνω καθυστέρησης του Υπουργείο και στην έλλειψη πρόθεσης συνεργασίας με το ΚΕΣΑΘΕΑ, τον λόγο πήρε η Ανεξάρτητη Αρχή, ο Συνήγορος του Πολίτη. Πριν από λίγες μέρες μάλιστα δημοσιεύτηκε το πόρισμα καταπέλτης από το οποίο προκύπτουν σοβαρές καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση διοικητικών διαδικασιών, αδράνεια και παραλήψεις των αρμοδίων υπηρεσιών ήδη από το 2017. Το πόρισμα έρχεται να ρίξει φως σε ευθύνες της ηγεσίας (Υπουργός, Γενικός Γραμματέας, Υπηρεσιακή Γραμματέας) αλλά και της Γενικής Διευθύντριας της Γενικής Διεύθυνσης Διοίκησης Δικαιοσύνης, Διεθνών Νομικών Σχέσεων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ευτυχίας Κατσιγαράκη στην οποία υπάγονται τα Σπίτια του Παιδιού.
«Η καθυστέρηση ανταπόκρισης στις επιταγές της διεθνούς και εθνικής νομοθεσίας, καθώς και υιοθέτησης των βασικών αρχών της φιλικής προς τα παιδιά δικαιοσύνης και πρακτικών που πλέον έχουν καθιερωθεί και εφαρμόζονται στο σύνολο των αναπτυγμένων χωρών, έχουν ως επακόλουθο διαρκείς και σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης, οι οποίες πέραν των άλλων εκθέτουν τη χώρα μας διεθνώς. Υπενθυμίζεται, σε σχέση με αυτό, ότι η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ, σε συνέχεια της υποβολής από την Ελλάδα των περιοδικών εκθέσεων (κατά το άρθρο 44 της ΔΣΔΠ),έχει ζητήσει ειδικότερη ενημέρωση και διευκρινίσεις σχετικά με την λειτουργία “Σπιτιών του Παιδιού” για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών και την φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη. Από την διερεύνηση του Συνηγόρου του Πολίτη προκύπτουν σοβαρές καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση διοικητικών διαδικασιών, αδράνεια και παραλήψεις των αρμοδίων υπηρεσιών από το 2017 μέχρι σήμερα, με συνέπεια να μην λειτουργεί ούτε ένα από τα προβλεπόμενα 5 Αυτοτελή Γραφεία Προστασίας Ανήλικων Θυμάτων “Σπίτι του Παιδιού”», αναφέρεται στο πόρισμα και συνεχίζει τονίζοντας: «Ζητείται η διερεύνηση των παραπάνω αναφερόμενων διοικητικών παραλήψεων και λαθών που οδήγησαν στην παρούσα κατάσταση, καθώς και ενδεχόμενων πειθαρχικών ευθυνών».
Την ίδια στιγμή που στην Ελλάδα φαίνεται να δίνεται μάχη, μεταξύ άλλων για τη διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών και χώρων για την ανακριτική εξέταση των ανήλικων θυμάτων, σε γειτονικές μας χώρες λειτουργούν ήδη πρότυπα κέντρα. Στη Βουλγαρία λειτουργεί ήδη από το 2015, ενώ στη Τουρκία εδώ και μια δεκαετία υπάρχουν 33 Σπίτια του Παιδιού (Child Advocacy Centers) σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Στο Ζάγκρεμπ εδρεύει ένα από τα καλύτερα του κόσμου ενώ οι Σκανδιναβικές χώρες έχουν προ πολλού χαράξει τη δική τους πορεία…
